Чурттуң салым - чолун шиитпирлээн

Ноябрь 4 – Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү. Бо байырлалды 1612 чылда Кузьма Минин биле Дмитрий Пожарскийниң башталгазы-биле чоннуң ополчен шерии Москваны поляк эжелекчилерден хостаан төөгүлүг болуушкуннарга тураскаадып тургускан. 2004 чылдың декабрьда Россияның Президентизи Владимир Путин «Россияның шериг алдарының (тиилелгелиг хүннер) хүннериниң дугайында» Федералдыг хоойлунуң бирги чүүлүнге өскерилгелер киирериниң дугайында» Федералдыг Хоойлуга ат салганының соонда Россияга бир-ле дугаар бүгү чоннуң бо чаа байырлалын 2005 чылдың ноябрь 4-те демдеглеп байырлаан. Ооң мурнунда байырлап чаңчыкканывыс ноябрь 7-ниң хүнү ам Россияның шериг алдарының хүнү – Москваның Кызыл шөлге Октябрьның Социалистиг Улуг революциязының 24 чыл оюн алдаржыдып демдеглээн шериг парадының хүнү (1941).
Москвага эрге-чагырганы князь Федор Мстислав баштаан боярлар эжелеп алгаш, орус дүжүлгеге Хаан уктуг католик Владиславты олуртур бодал-биле Кремльче поляк шериглерни киирген.
1611 чылдың сентябрьда Нижний Новгородтан земство (ол үеде көдээге тус черниң бот-башкарылга органы) даргазы Кузьма Минин хоорайга болган чоннуң чыыжынга ополчен шериин тургузарының дугайында патриотчу кыйгырыглыг чүве чугаалаан. К. Мининниң кыйгырыы-биле Москваны эжелекчилерден хостап, чурумну тургузары-биле хоорайжылар эки тура-биле акша чыып турган. Чыгдынган акша чедишпес болганындан албадалдыг акша чыылдазын база чоруткан.
К. Мининниң саналы-биле кол воеводаның албан-дужаалынче Новгородтан 30 харлыг князь Дмитрий Пожарскийни чалаан. Ополчен шерииниң акша-хөреңгизин харыылаар дузалакчыны чон аңаа шилип бээр болза, воевода бооп болурун Д. Пожарский чугаалаан. Ооң түңнелинде К. Мининни чон шилээн. Ынчаар чоннуң бүзүреп соңгааны ийи кижи ополчен шеригниң баштыңчылары болганнар.
Д. Пожарскийниң болгаш К. Мининниң тугунуң адаанче ол үении-биле кончуг хөй шериг – 10 муң ажыг кижи кирген. Нижний Новгородтуң бо ополчен шерии демниин, маадырлыг чоруун көргүзүп, 1612 чылдың ноябрь 4-те Москваны поляк эжелекчилерден хостааш, Россияны эң улуг айыылдан камгалаан.
1613 чылдың февральдың төнчүзүнде чурттуң бүгү аңгы-аңгы бөлүктериниң төлээлери – дворяннар, боярлар, хүрээ-хиит ажылдакчылары, казактар, тараачыннар болгаш хөй орус хоорайлардан келген төлээлер чаа Хаан кылдыр митрополит Филареттиң оглу Михаил Романовту соңгаан. Ол Романовтардан ызыгуур салгаан баштайгы орус Хаан болган. Бо төөгүлүг болуушкуннар Россия күрүнезиниң катап сайзыраарынга улуг идигни берген.
К. Мининниң болгаш Д. Пожарскийниң ополчен шерииниң тиилелгезиниң онзагай талазы чүл дээрге, Россияның төөгүзүнде чурттуң салым-чолун эрге-чагырганың киржилгези чокка чон боду шиитпирлээн чаңгыс чижек болур.

 Адыгжы Саая белеткээн.

"Шын"солун