Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы чылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызынга ажылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген. Агроүлетпүр комплекизи таарымчалыг эвес чылдагааннар турза-даа, шупту көргүзүглерге өзүлдени көргүскен деп, сайыт Сергей Ондар дыңнаткан. Малдың хүр кыштаглаашкынын хандырары, часкы хову ажылдарынга база республиканың аъш-чем айыыл чок чоруунга белеткенири – көдээ ажыл-агый ведомствозунуң чыл төнчүзүнге чедир чорудар кол ажылдарының санында.
Эрткен чылдың бо үезинге деңнээрге, 2022 чылдың чылдың тос айларында көдээ ажыл-агый продукциязының каттышкан хемчээли 99,8 хуу индекстиг, азы 4728,3 млн. рубль хемчээлдиг болган.
Эрткен чылдыынга деңнээрге 2 катап эвээш, азы 11 муң тонна тараа культураларын ажаап алган. Картофельди 19,8 муң тоннаны, ногаа аймаан – 4,07 муң тоннаны. «2022 чылда агаар-бойдустуң байдалы-биле шупту көдээ ажыл-агый культураларының дүжүдү эвээш болган – деп, көдээ ажыл-агый сайыдының оралакчызы Руслан Ооржак тайылбырлаан. – Тараа культураларының эң эвээш дүжүдүн - Бии-Хем – 5 ц/га, Чаа-Хөл – 6,5 ц/га; картофельди - Бии-Хем – 41,1 ц/га (2021 чылда – 100,8 ц/га) база Улуг-Хем кожуун – 69 ц/га (2021 чылда – 110,7 ц/га) ажаап алган». Кааңдаашкынның уржуктары турза-даа, демнежип тургаш, мал чеми белеткээр кампания күүсеттингенин сайыттың оралакчызы демдеглээн. Республика 255,5 муң тонна сиген-ширбиилди белеткеп, республика болгаш муниципалдыг курлавырны чыып алган.
«МТС Центральная» КХН-ге техника аймаан садып алганы, мал чеминиң белеткелинге, дүжүт ажаалдазында ажыктыг болганын Ооржак демдеглээн. Акшаландырыышкынның аңгы-аңгы дөстеринден үндүрген 235 млн рубль акшага бо чылын 137 санныг техниканы болгаш дериг-херекселдерни садып алган.
Мал, сыын ажыл-агыйлары болгаш уксаажыдылга килдизиниң начальниги Сундар Куулар мал ажыл-агыйында амгы байдалды таныштырган. Бо чылдың октябрь 1-ге чедир 191,8 муң баш улуг бода мал, ооң санында 83,9 муң баш инек, 1 млн. 280 муң баш шээр мал бары демдеглеттинген. Малдың баш саны немежип турар. Ажыл-агыйларның шупту хевирлери 2022 чылда 10,57 муң тонна мал болгаш куш эъдин, 53,5 муң тонна сүттү, 2,225 млн. санныг дагаа чуургазын бүдүрген.
ТР-ниң Чазаа адырны деткиири-биле элээн түңнүг акша-хөреңгини чыл санында үндүрүп турар. 2022 чылда ИПСЭР шугуму-биле тускайлаан ниити акша-хөреңгиниң 43 хуузун сүткүр мал ажыл-агыйын база сүт продукциязын бүдүреринче, эъткир мал ажылынче – 57 хууну, азы 78 млн. 318 муң рубльди угландырган. Чөөн-Хемчик кожууннуң «Хүндү» КБК программа шугумунуң субсидиязынга 100 баш инекке кажааны, бызааларны база инек төрүүр черлерни аңгылап, сүт болбаазырадыр черни аңгылап алган. Ферманың дериг-херекселдери чедип келген, 2023 чылда тудуг сезону эгелээрге, ону эптеп тургузар.
Республиканың мал аайлаар алды цеги 10 ай дургузунда 500 ажыг тонна эътти болгаш субпродуктуларны бүдүрген. Эрткен чылдың бо үезинге деңнээрге, ол көргүзүг ийи катап хөй. Мөңгүн-Тайга кожууннуң «Арзайты» КБК бо чылын балык консерваларын шенеп бүдүрүп эгелээн. Дарый Монгуштуң тараачын-арат ажыл-агыйы 1 млн. 599 муң рубль грантызы-биле балык ыштаар болгаш балык продуктулары болбаазырадыр цехти Ак-Довуракка ажыдар.
Хой дүгү хүлээп алыр планның күүселдезин аңгы демдеглээн. Тывада ажылдап турар 10 пункт 250,15 тонна дүктү хүлээген. Республика бюджединден хой дүгүн бүдүрүп, саарганы дээш 5,5 млн рубль субсидияны араттарга берган.
Хлеб болгаш хлеб-булочка кылыгларынга өртектерни тудары-биле, тус черниң бүдүрүкчүлериниң продукцияны бүдүрүп, саарган чарыгдалдарынга компенсация кылдыр субсидияларны берген.