Аныяк салгалдың үрер хөгжүм оркестри — хөгжүлдеде
29.08.2013
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы езугаар тургустунуп турар бичии уругларның үрер хөгжүм оркестриниң кол кезээ Р.К.Кенденбиль аттыг республиканың хөгжүм-уран чүүл школазының үрер болгаш соктаар хөгжүм херекселдер салбырының чеди өөреникчизи Латвиядан чанып келген. Олар аңаа хөгжүм школаларының өөреникчилериниң «Плюс» чогаадыкчы лагеринге дыштанмышаан, боттарының мергежилин бедидип алыр аргалыг болган. 2012 чылдың сентябрь айда Тывага «Азия төвүнде медээ аялгалары» үрер хөгжүм фестивалынга кээп чораан профессор Янис Пуриньш тыва үрер хөгжүмчүлерниң мергежээнин көргеш, уругларны Прибалтикаже чалаан.
Республиканың уран чүүл школазының чеди өөреникчизи мөөрейниң түңнелинде эң дээре деп шилиткеш, Латвияга чайгы стажировка эртер арганы алган. Тимур Дулуштуң удуртканы Тываның Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң коллективи Тайваньга делегей чергелиг хөгжүм фестивалынга киришкеш кээрге, 2013 чылдың январьда болуп эрткен ужуражылгазының үезинде бичии уругларның үрер хөгжүм оркестрин тургузар дугайында республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол даалганы берген. Тываның Баштыңының бодап турары-биле алырга, чүгле ынчаар чогаадыкчы чоруктуң үзүк-телиишкин чок салгалын тургузуп болур. Уран чүүлдүң кандыг-даа хевиринге өөрениичел, ылаңгыя хөгжүмге салым-чаяанныг уругларның саны республикада хөй деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. «Мен бодаарымга, силер оларның бичии чүректеринге «соктап» чедип шыдаар силер. Бис салым-чаяанныг уругларны илередип тыпкаш, оларны кижизидип, чогаадыкчы чоруун ажыдар ужурлуг бис» — деп, ол чугаалаан. Бо угланыышкын талазы-биле баштайгы шыңгыы базымнар кылдынып эгелей берген. Республиканың уругларның уран чүүл школазының баазазында ажылдап турар чайгы чогаадыкчы лабораториязында уругларның чыынды үрер хөгжүм оркестри ажылын эгелей берген. +өредилге чериниң бодунда бичии үрер хөгжүмчү-лерге онза кичээнгейни угландырып турар. Улуг класстың өөреникчилери «улуг» оркестрниң аразында ойнап эгелээн.
Латвияның Язеп Витол аттыг хөгжүм академиязының профессору, Латвий университединиң оркестриниң дирижеру, Балтий үрер хөгжүм оркестрлериниң ассоциацияларының президентизи Янис Пуриньш болгаш Латвияның аныяктар оркестриниң менеджери Астрид Кенинниң сорук кириишкини-биле он алды чыл дургузунда онзагай чогаадыкчы лаборатория ажылдап турар. Бо чылын флейтистер, саксофонистер, трубага болгаш гобоеге, валторнга база соктаар херекселдерге ой-наар 92 уруг ниитизи-биле чыылган. Лагерьге ээлчег дургузунда бичии салым-чаяанныглар-биле сураглыг хөгжүмчүлер ажылдап турган. Бо чылын 37 флейтист чыглып, рекордту тургускан. Олар-биле ийи башкы ажылдаан.
«Плюс» лагерьниң хүн чуруму дыка шыңгыы: даң бажындан эртенги чемге чедир уруглар бир шак иштинде гаммалар болгаш мергежилдерин күүседир, эртенги чем соонда кижи бүрүзү бодунуң класс аайы-биле мергежилин сайзырадыр. Оон ансамбльдерге белеткел болур. Кежээки чем соонда эң-не белеткелдиг уруглар биче оркестрге нарын уран чогаалдар өөренир, чижээлээрге, бо чылын «Гарри Поттер болгаш оттуң кубогу» деп кинофильмниң аялгазын ойнаар. Биче оркестрниң составынче Тываның өөреникчилери кирип турган.
Лагерь ажылын август 4-те эгелээн, а август 8-те Яунпиебалга хүрээге улуг концерт болган. Рес-публиканың Р.Д.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының үш флейтист өөреникчилери Ай-Суу Ширбижик, Вероника Монгуш, Альмира Монгуш Моцарттың «Менуэт» уран чогаалын күүсеткен. Ийиги, түңнел концерт, август 10-да тус черниң Культура бажыңынга болуп эрткен. Аңаа бичии хөгжүмчүлер лагерьге өөренип четтигипкен уран чогаалдарын бараалгаткан. Көрүкчүлер Тываның аялгаларын дыка сонуургаан. Чыынды оркестриниң солистери «Менди-чаагай» деп тыва ырыны латыш база тыва дылдарга күүсеткен.
Байырлыг кежээге шупту уруглар боттарының салым-чаяанын бараал-гаткан. Ай-Суу Ширбижик тыва дыл кырынга ырыны, а саксофонист Чаян Сат каргыраа, сыгытты күү-сеткен. Кичээлдерден аңгыда, бичии хөгжүмчүлер баскетбол, волейбол ойнап, эштип, янзы-бүрү спортчу маргылдааларга болгаш оюн-тог-лаага киржип турган. Чижээлээрге, бистиң уругларның бирээзи Чаян Сат хамны ойнаан болгаш дүнеки уг-шиг тыварынга шылгарааннар. Уруглар хөй чаа эш-өөрлүг болуп, чогаадыкчы мергежили элээн өзе бергеннер.
Бичии уругларның үрер хөгжүм оркестриниң дугайында Тываның Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң коллективиниң удуртукчузу Тимур Дыртык-оолович Дулуш дараазында чүүлдү чугаалаан: «Бичии уругларның үрер хөгжүм оркестрин тургузар дугайында Тываның Баштыңының даалгазын эрткен чылын күүседип эгелей берген бис. Бо чылын бичии өскерилгелер киирер бис. Чаа өөредилге чылында школага үрер хөгжүм оркестри аңгы турар. Бо өөреникчилер-биле кады республикада үрер хөгжүм херекселдеринге өөредип турар уран чүүл школаларындан өөреникчилерни чыып алгаш, бо чайын чогаадыкчы лабораторияга ажылдаан бис. Ынчангаш оркестрде ойнап турар уругларга немей республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан бичии хөгжүмчүлерни киириштирер бис. Келир чылын оркестрниң 3 чылдаанынга, бичии уругларның үрер хөгжүм оркестрлери шупту киржир. Кижи саны кайы хире болуру амдыызында билдинмес. Хөгжүм херекселдери-биле чогум четчелеттинген, бо чайгы лабораторияга кожууннардан уруглар-биле ойнап шенээривиске, чараш болду. Прибалтика чораан уруглар сеткил-сагыжы өөрүшкү долган келдилер. Бистиң уругларывыс оларның бичии хөгжүмчүлеринден дудак чок болган. Латвияның Рига хоорайының академиязының профессор башкылары бистиң хөгжүмчүлеривиске: «Келир үези улуг» деп эки үнелелди берген. Ажыл ам-даа улуг болгаш хөй. Ада-иелерниң деткимчези болгаш уругларның боттарының күзели-ле бар болза, келир чылын база ол-ла лагерьже барып болур. Ынчап кээрге, бичии уругларның үрер хөгжүм оркестриниң кол өзээ белен. Оон оларга немей бо школаның амгы бичии класстарының эң эки хөгжүмчүлери немежи бээр дээрзинге идегеливис улуг».
Валерия Конгар,
"Шын"солун
Возврат к списку
|