Сибирьде часкы үер медээзи

 Бо кыжын Тывада 20 чылда туруп көрбээн хөй хар дүшкен, чамдык кожууннарда ооң кылыны - бир метр ажыг. Час эрте дүжер болза, республикага суг үеринден нарын байдал тургустунары чадап чок. Ынчангаш Тываның Баштыңы онза байдалды болдурбазы-биле, амдыгааштан ажылды күштелдирип, бооп болур байдалдарга удур дүрген хөделиишкинни чорударынга белеткелди эгелээрин айыткан.

 Гидрометео албанның Барыын-Сибирьде эргелелиниң начальниги Валерий Григорьевтиң чугаазы-биле алырга, дыка хөй районнарда харның 2-3 нормазы дүшкенинден, бүдүн Сибирьде үерниң айыылы улуг. Григорьев үерниң ийиги чадазы биргизинче кээп болур деп демдеглээн. 

 "Үерлээшкин колдуунда-ла ийи чадалыг болурун билир бис, ындыг болзажок 2015 чылда мындыг болган: бирги чада төнмээнде-ле, агаар хенертен чылый бээрге, дагларда харлар эрип баткан. Ам база ындыг бооп болур хире, а шын медээни суг дажыырының эгелээринге чедир бир ай бурунгаар бээр бис» - деп чугаалаан. 

 Үер эгелээр чер - Алтай Республиканың төп районнарында, 2016 чылдың декабрьның баштайгы он хонуунда, канчаар-даа аажок хөй хар 300 хуу чедир чагган, Катунь биле Чарыш хемнерниң бассейнинде, Телецк хөлдүң бажында харның курлавыры чыглы берген. Суг үеринге таваржыр ийиги регион - Алтай крайда база-ла харның хөйүнден байдал нарын, бо чылын харның кылыны 60-70 см чедип турар.

  Өске регионнарда «улуг сугдан» байдал база-ла нарынын дамчыдып турар. Регионда нормадан 1,5-2 катап хөй хар чагган, агаарның температуразы кадар 5-тен кадыыр 40 градус чедир бадып, өскеп турганындан, харның кыры дошталдыр доңган, февраль база мартта ам-даа харлар чаар дугайында медээни берип турар болгаш, эрээн хардан сугнуң курлавыры улгадыр чадавас деп, Кемерово облазының администрациязының парлалга албаны дыңнаткан. Регионнуң баштыңы Аман Тулеев ооң-биле холбаштыр часкы үерге дарый белеткенир айтыышкынны муниципалиттер баштыңнарынга бергеш, амгы үеде областың ажыглалында 41 дош кежиглерни март 20-ге чедир чок кылыр даалганы онааган. 

  ОБЯ-ның Алтай крайда кол эргелелиниң дыңнадыы-биле, 48 муниципалдыг тургузуглар, 204 чурттакчылыг пунктулар, 42 хире муң чурттакчылыг 15 муң ажыг бажың суг үеринге бо чылын алзып болур. Новосибирск облазының 10 районунуң 16 чурттакчылыг пунктуларда 19,5 муң ажыг кижи үерге алзыры чадап чок. Томск облазында чурттакчылыг 12 черден 26 муң чурттакчыны өскээр көжүрер магат чок. Алтай Республикада 40 хире муң чурттакчылыг 97 суур үерлээшкин зоназында чыдар. Омск облазында чагган харның курлавырының хөйүнден, 2015-2016 чылдарда эрткен байдал катаптаттынып, 50 ажыг суурлар сугга алзыр чыгыы.  

 Сибирьниң регионнары эрткен каш чылдарда элээн каш суг үерлеринге таварышкан. Сөөлгү 115 чылда болуп көрбээн улуг үер 2013 чылда Амур хемниң бассейнинге болган. Ынчан 47 муң кижи сугга алыскан зонага турган, 190 муң кижи когараан, суг үеринден когарал 527 млрд. рубль ажыг болган. Мурнуу Сибирьге 2014 чылда чагган сугур чаъс, 50 чылда болбаан улуг үерге Алтай край биле Алтай Республиканы таварыштырган, үрелээшкин Хакасия биле Тываны база тавараан. Ынчан 70 муң ажыг кижи чурттап турган 20 муң хире бажың сугга алыскан, 7 кижи өлген, 41 муң ажыг кижини өскээр көжүрген, бойдустуң халавының чедирген когаралының ниити түңү 6,5 млрд.ажыг рубль болган. 

 tass.ru