Тываның Баштыңы күрүне университединиң студентилеринге чаа өөредилге чылының эгелээни-биле байырны чедирген

 Сентябрь 1-де Тываның күрүне университединиң студентилери Улусчу чогаадылга бажыңынга чыглыры чаңчыл апарган. Чаа өөредилге чылының эгелээнин студентилерниң уран чүүл көргүзүү-биле демдеглээн. Дээди өөредилге чериниң ректору Ольга Хомушку чыылганнарга Билиглер хүнү-биле байырны чедиргеш, республикада кадрларның кол дарганы – Тываның күрүне университединде бөгүн 819 бирги курсчулар өөренип эгелээнин ол дыңнаткан. Бо чылын 103 доозукчу «Өг-бүле бүрүзүнге – чаңгыстан эвээш эвэс дээди эртемниг уруг» төлевилел-биле кирген. 

 Тыва студентилерниң одуруунда Моол, Кыдат, Франция болгаш Таджикистандан 12 хамааты немежип, ам ТКУ alma mater апарган. 

  Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаа өөредилге чылы-биле бүгү студентилерге байырны чедиргеш, бодунуң туружун чугаалап, сеткил-хөөнүн илередип, хөй-ле чүүлдерге өөренип, чаа-чаа эртемнерни шиңгээдип болур онзагай назында силер оолдар деп, ол демдеглээн. Кижи болуп тургустунарынга дыка таарымчалыг үе. 

 Республиканың баштыңы сентябрь 18-те «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» бирги бүгү делегей чергелиг аныяктар форуму ажыттынарын сагындырган. Ол хемчегниң кол сорулгазы – «Азия төвү» брендини нептередири. 

 «Тыва кончуг улуг мультинационалдыг азий диптиң төвү болбушаан, кезээде цивилизациялар белдири бооп арткан. Университеттиң эң-не тергиин студентилери ол хемчегниң организастыг кезээнге болгаш өөредилге шөлчүгештеринге идепкейлиг киржир боор деп идегеп тур мен. Университеттиң стдентилери дээрге-ле – тыва аныяктарның киискидикчилери-дир. Сайгарылгалыг информастыг деткимчени форум негеп турарын айтып каайн, ынчангаш интернет четкизинче боттарыңарның бодалдарыңарны, чуруктарыңарны болгаш видеоматериалдарыңарны салып туруңар. Ниити күжениишкиннеривис-биле форумувусту Азияда эң-не эки форумнарның бирээзи кылдыр кылыылыңар» - деп ол чугаалаан.

 Тываның баштыңы өске, чугула теманы – бо чылдан эгелеп бир дугаар демдеглеп эгелээни Сентябрь 1-ни – Тыва Республиканың эки турачыларынга төөгүнүң сактыышкын болгаш ат-алдарның хүнүн чугаалаан. 

 «Бо төөгүлүг хүн бистиң чонувустуң дайынчы алдары-биле ыдыктаттынган. 1942 чылдың январьдан келдириишкин комиссиязы ажылын эгелээрге, Тывада 12 муң совет чон Кызыл Армияже 3,5 муң дайынчыларны, оларның аразында 900 эки турачыларны чоруткан. Дайынче бүдүн-бүдүн класстары-биле чоруп турган. Фронтуже кыстар чоруур дилегни база киирген. 1943 чылдың мартта Тывадан орус эки турачы 50 кыс аъттангаш, Красноярск хоорайже көжүрүп эккелген Киевтиң харылзаа училищезинге барган. Оларның одуруунда Капиталина Аврамовна Королева база бар. Дайынчы 1943 чылдың күстүң баштайгы хонуунда Тыва, бот-догуннаан аныяк күрүне, фронтуже кавалерийжи эскадроннуң эки турачы дайынчыларын үдээн. Бистиң чаңгыс чер чурттугларывыс Украинаның эжелеттирген черлерин фашистерден арыглап, алдарлыг дайынчы орукту эрткен. 6-гы гвардияның кавалерийжи корпузунуң кезектери-биле шупту тыва кавалерийжилер барыын Украинаның 80 хире чурттакчылыг черлерин хосташкан. Геополотиктиг өскерлиишкиннер Тюлюш Кечил-оолдуң эрес-дидим командазының маадырлыг чоруктарын сактыышкыннардан кажан-даа чок кылып шыдавас. 

 Улуг Тиилелгениң 70 чылын байырлаан юбилейлиг чылда Россияның Камгалал яамызы үнези чок белек - «Ада-чурттуң Улуг дайынында тывалар» деп ном-документини биске берген. Сергей Кужугетович ону бээрде кадагалап чоруурун, чаңгыс чер чурттугларывыстың маадырлыг чоруунуң дугайында дараазында салгалдарга дамчыдарын чагаан. Ол номну университеттиң фондузунче, төөгү факультединче дамчыткан. Эки турачы бүрүзүнүң салым-чолун шинчилээринге, шинчилел болгаш дилээшкин ажылдарынга дыка-ла эки материал деп чугаалаан мен. 

  ХХ чүс чылдың эң-не хан төгүүшкүннүг дайын фронтузундан тыва эки турачыларның үш кезии ээп чанып келбээн. Салым-чол камгалаанындан ээп келгеннер база бистиң аравыста артпааны, харааданчыг. Тыва эки турачылар көшкүн дайынчының алызында маадырлыг, коргуш чок, бердинген чоруунуң демдээ бооп арткан. Бистиң маадырларывысты хүндүлеп, оларны сактып мөгеери, келир салгалдарга кадагалап арттырары – бистиң ыдык хүлээлгевис-тир. 

  Хүндүлүг студентилер! Оолдар! Биче болгаш улуг төрээн чуртуңарга ынак чоруңар, бистиң алдарлыг маадыр төөгүвүске чоргаарланып чоруңар. Силерге чырык чаагай, онза солун студент чуртталганы, бүгүдеге улуг чедиишкиннерни күзедим!»