08.07.2015
Тываның Чазаа республиканың шупту адырларында бизнестиң биче хевирлерин бүгү талалыг деткииринче угландырган экономика политиказын чорудуп эгелээнден бээр элээн чылдар эрткен. Федералдыг болгаш регион программаларындан күрүне деткимчезин берип турары Тываның сайгарлыкчыларының хей-аъдын көдүрген. Ындыг болзажок, бодунуң хууда херээн ажыдып алырынга моондак болуп турар чамдык айтырыглар ам-даа бар: ажылдавайн турар хоойлужудулга, административтиг шаптараазыннар, сайгарлыкчыларның амгы билиглерни билбези, чыгдынган арга-дуржулгазының чогу, монополиялар-биле ажылдаарынга бергедээшкиннери. Тываның Баштыңының дааалгазы езугаар, ол айтырыгларны шиитпирлээри-биле 2015-2016 чылдарда «улусчу орук картазын» - биче болгаш ортумак бизнестиң хөгжүлдезиниң планын ажылдап кылгаш, бадылаан.
Документиниң кол пунктуларының бирээзинге - бизнестиң тудуг объектилеринге дугуржулга-чөпшээрежилге ажылының чорудуунда сайгарлыкчы климатты экижидери хамааржыр. Бирги ээлчегде, ведомстволар аразының электроннуг кады ажылдажылгазында муниципалдыг ачы-дуза чедирилгезин болгаш дыңнадыглар солчулгазын бөдүүнчүдер. 2016 чылдың төнчүзүнге чедир, тудуг тударынга, чуртталга бажыңын чуртталга эвес объектиже шилчиткен азы ойталаан дугайында шиитпирлерин электроннуг хевирге алыр арганы сайгарлыкчыларга бээр.
ТР-ниң Чер-өнчү яамызының болгаш тус чер бот-башкарылга органнарының эргезинде чер-өнчү хамаарылгаларының бизнезинге ажык орукту берген. «Орук картазының» хемчеглерин күүсеткениниң түңнелинде, ачы-дуза чедирилгезиниң хуусаазы кызырлыр, бизнес-төлевилелдерни боттандырарынга эргежок чугула республика болгаш муниципалдыг өнчүге хамааржыр чер участоктарының, оран-саваларның реестри тургустунар.
Биче болгаш ортумак бизнести деткиириниң болгаш хөгжүдериниң «улусчу орук картазының» пунктуларының даңзызынче монополияларның курлавырларының чедингирин бедидер хемчеглер кирген: хуусааларны эвээжедири, чырык четкилеринге коштунарының төлевирин бичеледири, сайгарлыкчыларның киирер документилериниң санын кызырары.
Чоокта чаа тургустунган Тываже инвестицияларны хаара тудар база камгалаар агентилелдиң айтырыынга – административтиг шаптараазыннарны эвээжедири, ооң иштинде инвестиция төлевилелдерин «чаңгыс соңга» чурумунга электроннуг чорудулга механизмин, инвесторлар биле биче болгаш ортумак бизнестиң төлээлериниң аразында дорт харылзааны хандырары, республикада сайгарлыкчы чоруктуң чидиг айтырыгларынга мониторингини чорудары кирип турар. Адаттынган пунктуларны боттандырарынга ТР-ниң Экономика яамызы, ТР-де Сайгарлыкчыларның эргелерин камгалаар төлээ, ТР-ниң Садыг-үлетпүр палатазы идепкейлиг киржип эгелээн.
«Улусчу орук картазының» планында бизнестиң субъектилеринге болгаш боттарының хууда херээн ажыдып алыр күзелдиг хамаатыларга өөредилге семинарларын эрттирери, консультацияларны бээри, сайгарлыкчы чорукту хөгжүдериниң айтырыгларының талазы-биле тренингилер, конференциялар, «төгерик столдарны» организастаары, арга-дуржулга солчулгазы кирген.
Тываның Баштыңы күүсекчи эрге-чагырга органнарының мурнунга 2015-2016 чылдарда республиканың девискээринге сайгарлыкчы чоруктуң ажыл-чорудулгазынга таарымчалыг байдалдарны тургузар сорулганы салган. Ол бюджетче киирилдени чүгле көвүдедир эвес, күш-ажыл рыногунда дүшкүүрлүг байдалы чавырылдырып, социал турум чорукту хандырып, экономиканың доктаамал хөгжүлдезин чедип алыр.