05.12.2014
Ноябрь 29-та ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилели Орус культура төвүнге «Өг-бүлени каттыштырып турар байырлалдар» деп мөөрейниң тиилекчилерин шаңнаан. Байырлалды республиканың адалар, Россияның авалар база Бүгү-делегейниң уруглар хүннеринге тураскааткан. Аңаа республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан база Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан өг-бүлелер киришкен.
ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет чыылган өг-бүлелерге байыр чедирген соонда, байырлалдың эң өөрүнчүг кезээ эгелээн.
Октябрь 23-те республика чергелиг «Чаңгыс өг-бү-ле — чаңгыс бүдүрүлге» деп мөөрейни чуртталганың нарын байдалынга таварышкан өг-бү-лелерниң аразынга эрттирген. Ону «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге даянып организастаан.
Мөөрейниң кол шаңналдары: III чаданың дипломун база 10000 рубльдиң сертификадын Шеңне Кол (Тожу кожуун), II чаданың дипломун база 13000 рубльдиң сертификадын Чечек Дүгер-оол (Улуг-Хем кожуун) болгаш I чаданың дипломун база 16000 рубльдиң сертификадын Орланмаа Монгуш (Өвүр кожуун) оларга тывыскан.
Республикада эр улустуң ат-алдарын, иштики сагыш-сеткилин, өг-бүледе ролюн бедидери-биле янзы-бүрү хемчеглерни эрттирип, адалар чөвүлелдерин тургузуп, чыыштарны эрттирип, тыва эр кижиниң Хажыттынмас дүрү-мүн база хүлээп алган бис. Ноябрь 16-да Адалар хүнүн- ге тураскааткан «Бажыңның эң эки ээзи — эң эки ада» деп республика чергелиг мөөрей болган. Аңаа III чаданың дипломун — Уран-оол Салчакка (Кызыл хоорай), II чаданың дипломун — Артем Ооржакка (Бии-Хем кожуун) болгаш чаданың дипломун — Якбараш Сааяга (Мөңгүн-Тайга кожуун) база 10000 рубльдиң сертификаттарын тывыскан.
Авалар хүнүнге тураскааткан «Бажыңның эң эки ээзи — эң эки ава» деп мөөрейниң тиилекчилерин база шаңнаан. Оларның аразындан III чаданың дипломун — Сюзана Доржу-оолга (Чеди-Хөл кожуун), II чаданың дипломун — Нина Хаваага (Бии-Хем кожуун) болгаш I чаданың дипломун — Алдынай Ондарга (Мөңгүн-Тайга кожуун) база 10000 рубльдиң сертификаттарын тывыскан.
Бо чараш байырлалдардан аңгыда, ноябрь 21-де «Ажы-төл — амыдыралдың чечектери» деп республика чергелиг мөөрей база болган. Аңаа 5 ажы-төлден хөй уругларны кижизиткен өг-бүлелер киришкен. Ону Кызыл хоорайның болгаш кожууннарның социал төптери-биле демнежип эрттирген. III чаданың дипломун — (6000 рубль) Юрий Наадымга (Тожу кожуун), II чаданың дипломун — (8000 рубль) Артыш Салчакка (Мөңгүн-Тайга кожуун) болгаш I чаданың дипломун (10000 рубль) — Рада Ооржакка (Таңды кожуун) база сертификаттарны тывыскан.
Аңгы-аңгы номинацияларга 5 ажы-төлдүг болгаш кадыкшылының байдалы-биле арга-шинээ кызыгаарлаттынган уруун азырап турар Салбакай, Манган-оол Монгуштарга, чааскаан 4 уругларын азырап турар ада Артыш Доржуйга, республикада уруглар азырап алган бир дугаар өг-бүлелерниң бирээзи, 8 уругну кижизидип турар Ак-Эрик чурттуг Варвара Хертектиң өг-бүлезинге, Кызыл кожуундан Наталья, Исмагиль Фасхутдиновтарның интернационалчы өг-бүлезинге база үлегерлиг ава Елена Снурниковага өртектиг белектерни берип, боодал чечектерни сөңнээн.
Байырлал төнчүзүнде ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң ажылдакчылары даргазы Раиса Борисовна Күжүгетти бодунуң 4 ажы-тө- лүнден аңгыда, 4 уругну азырап алганын демдеглеп, Авалар хүнү-биле байыр чедирип, боодал чечектерни сөңнээн.
Ыраккы Тожу кожууннуң төлээзи Юрий Владимирович Наадымны номчукчуларга таныштырайн. Ол «Лунсин» компаниязында ажылдап турар. +өнүң ишти Лариса Ак-ооловна — Тоора-Хем ортумак школазының ажылчыны. Наадымнарның өг-бүлези 7 ажы-төлдү кижизидип турар. Улуг оглу Алдын-Херел — Тоора-Хем кожууннуң чагыргазында специалист, Белекмаа — Тоора-Хем кожууннуң ортумак школазында эге класс башкызы, Айслана — Тываның тудуг техникумунуң студентизи, а Айдыс, Экер-оол, Чаян, Даниил — школачылар. Олар ажы-төлүн ажылгыр, өскелерге дузалажыр, бот-боттарын карактажыр, хүндүлежир кылдыр кижизиткен. Уруглары спортка, шыдыраалаарынга, чуруттунарынга ынак. Наадымнар өг-бүле тутканындан бээр 28 чыл четкен, олар — үш уйнуктарының ынак кырган-ачазы, кырган-авазы. +г-бү-лениң эр ээзи оолдары-биле тайга-таңдызындан тооруктап, каттап, а авазы уруглары-биле амданныг торттарны, пирогилерни быжырып, ону садып-саарып, акша-төгерикти ажылдап ап турар.
Тожу кожууннуң ажы-төлге болгаш өг-бүлеге дуза кадар социал төвүнде Наадымнарның өг-бүлези хөй уругларлыг өг-бүле учедунда бүрүткеттинген. Ооң ажылдакчылары бо өг-бүлениң уругларын төптүң чайгы лагеринге дыштандырып база оон-даа өске ачы-дузазын көргүзүп турарлар. Спортчу маргылдааларга, конкурстарга, концерттерге олар идепкейлиг киржип, сумунуң хөй-ниитичи, үлегерлиг, амыдыралчы өг-бүлелериниң бирээзи. Төптүң ажылдакчылары бо өг-бүлени арага-дары ишпес, таакпы тыртпас, ажы-төлүн аажок кижизиг кылдыр өстүрүп турарын демдегледи.
Ол-ла кожууннуң төлээзи «Чаңгыс өг-бүле — чаңгыс бүдүрүлге» деп мөөрейниң III чаданың дипломунуң эдилекчизи Шеңне Кол 2011 чылдан эгелеп хуу сайгарлыкчы болуп ажылдап эгелээн. Ол тыва национал хептер, школа формазы даарап турар. Төрээн школазының өөреникчилерин форма-биле хандырып, акша-төгерикти ажылдап алыр аргалыг апарган. Ооң каас-чараш национал хевин кожууннуң сумуларының чурттакчылары чагыг езугаар чиик өртекке садып ап турар.
Шончалай ХОВАЛЫГ.
Авторнуң тырттырган чуруу.