01.12.2014
Республика чергелиг улуг хуралдарга, концерттерге азы спортчу маргылдааларга чурук тырттырар аппарат туткаш, өскелерге шаптыктавазын бодап, солун ужуражылгаларны, кижилерни тырттырып ап турар аныяк уругнуң адын Ай-кыс Монгуш дээр.Ол — 2007 чылда Омскиниң технология колледжизиниң фотография салбырын дооскан бедик мергежилдиг фотограф. Күш-ажылчы баштайгы базымын «Шын» солундан эгелээн. Тываның аңгы-аңгы кожууннарынга чедип, эрес-кежээ мурнакчыларның, ат-алдарлыг спортчуларның чуруктарын тырттырып, чонга чедирип, таныштырган. Хоочун фотографтар, ат-сураглыг фотожурналистер Владимир Савиных биле Виталий Шайфуллинниң арга-сүмези, деткимчезинге даянып, мергежилин бедидип, дуржулгазы чылдан-чылче улгадып орар. «Чурук тырттырарда чүгле аппарат туткаш, кнопка базар эвес, кижиниң иштики делегейин чурукка дамчыдып шыдаптарын кызар болза эки» деп бодалдыг.
Тываның хөгжүлдезиниң, чаартылгаларының байырлыг өйүн, чедиишкиннериниң өөрүнчүг минуталарын төөгүге мөңгези-биле артып каар чуруктарның саны Ай-кыс Вячеславовнаның чогаадыкчы архивинде көвүдеп орар. Кандыг-даа ырак кожууннарга чай-кыш азы байырлал, дыштаныр хүн дивейн чурук тырттырып чоруур аныяк кижиниң кызымак, ак сеткилдиг ажылын Тываның Чазаа бедии-биле үнелээн, 24 харлыында Тываның Чазааның Хүндүлел бижиин Ш.В. Кара-оолдуң холундан алыр аас-кежиктиг болган. Ол ышкаш журналисчи мергежилдиң дээди шаңналы «Чонар-даш демир-үжүк» мөөрейинге фото-чурук талазы-биле ийи удаа тиилекчи болган. Бо чылдың улуг юбилей байырлалдарында Кызылдың 100 харлаанынга тураскааткан фото-чурук делгелгезинге жюриниң шиитпири-биле бирги черни алган.
Ай-кыс Вячеславовна Монгуш — амгы үеде Кызыл хоорайның мэриязының парлалга бөлүүнде ажылдавышаан, Тываның Күрүне университединиң филология факультединиң доозукчу курстуң студентизи. Ынак мергежилинден аңгыда, Ай-кыстың база бир күштүг сонуургалы – машина башкарары. Ол республиканың 2012, 2013, 2014 чылдарның «Авто-Леди» мөөрейиниң тиилекчизи. Эрткен чылын Екатеринбургка болуп эрткен Бүгү-россия маргылдаазынга Ай-кыстың экипажы алдан сес командаларның аразындан он тоску черни ээлээни — көскү чедиишкиннерниң бадыткалы-дыр. Амгы үеде Россияның «Авто-Леди» маргылдаазы Сочиге болуп эртер.
Ай-кыстың чоргааралы — ийи бичии кыстары Ариана биле Севил, идегелдиг чөленгиижи, ынак эжи — Аркадий. Найыралдыг аныяк өг-бүле неделяда ийи катап спортзал баар, чайгы үеде эртен-кежээ чадаг-терге мунар, хостуг кежээлерде эш-өөрү-биле суши-бар чедип, дыштанырынга ынак. Иелер хүнү деп чараш байырлалда чүнү канчаар силер дээн айтырыымга Ай-кыс: «Чылдың-на авамга байыр чедирип, торт кылып алгаш баар мен, ам база ындыг болур. Авам журналист Галина Маспык-оол, ийи кыстыг, ийи оолдуг. Ачавыс Вячеслав Кара-оолович-биле кады үш ажы-төлүн дээди эртемге чедирип, өстүрген. Хеймер дуңмавыс Сылдыс Иркутскиниң күрүне университединиң дөрткү курузунда өөренип турар» — деп, ол таныштырды. Амыдыралдың агымы, уругларның кижизидилгези ава кижиниң холунда. Бөдүүн тыва ие кижиниң өстүрүп кааны ажы-төлүнүң аразында Ай-кыс ышкаш биче сеткилдиг аныяктар хөй-ле болзун деп күзээр-дир мен.
Ася БАЗЫР-ООЛ.
Чурукту хуу архивтен алган.