«Мээң бажыңым – мээң шивээм»

«Чурттаар бажың» федералдыг тускай программаның шугуму-биле  аныяк өг-бүлелерни чурттаар оран-сава-биле хандырарынга деткимче кылдыр 129 аныяк өг-бүле сертификаттар алыр аас-кежикке таварышкан. Ноябрь 6-да Чазак Бажыңының делгем, чырык конференц-залынга республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан чыглып келген аныяк өг-бүлелерге Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол чагыг-сүмезин чугаалады: «Күрүне бистерни ол хире деткип турда, ол сорулганы бүзүрелдии-биле боттандырар ужурлуг бис. Эң ылаңгыя чаа өгленип-баштанган аныяктарны чараш, делгем бажыңнарга чурттазын дээн. Тывада бо талазы-биле  сан түңнер чылдың-на өзүп турар, а 3 чыл бурунгаар чүгле 30  аныяк өг-бүлеге деткимче берген болза,  бо 2014 чылда 129 өг-бүлеге берип турар. Келир чылын 350 аныяк өг-бүлеге деткимче көргүзерин кызыдар бис. Аныяктарга чурттаар бажың бар болза, дазылы быжыг өг-бүле оон  тургустунар. А ол өг-бүле ажы-төлдү өстүрер, бичии чаштың каткызы улам-на өөрүшкүнү эккеп турар. Ажы-төл — бистиң келир үеде изивис истээр салгалывыс-тыр. Оларны чажындан, кавайлыындан төлептиг кижилер кылдыр кижизидер хүлээлгелиг бис. Мен силерге, аныяктарга, бүзүрээр мен, дыттың быжыг дазылы дег, ажыл-үүлеңер бүдүнгүр болгаш чогуп чорзун» – дээш, оларга сертификаттарны байырлыг байдалга тывыскан. Чурттаар бажың-балгат айтырыынга хамаарыштыр аңаа чыылганнар бодалдарын үлешти.

Александр Борисович Свинцов, ТР-ниң тудуг сайыды: «Тывада бо программа-биле аныяк өг-бүлелер бажың-балгатты тудуп ап турар.  2014 чылда 129 аныяк өг-бүлеге ниитизи-биле 51621,5 муң рубль  көрдүнген. Кызыл хоорайдан 68 аныяк өг-бүле, Ак-Довурактан – 12, Улуг-Хем, Чөөн-Хемчиктен — 5, Тес-Хемден — 8, Барыын-Хемчик, Тожу, Сүт-Хөлден — 6, Чаа-Хөл, +вүр, Мөңгүн-Тайгадан — 2, Бай-Тайгадан — 7 өг-бүлелер кирген. Оларның иштинде 56 өг-бүле хөй уругларлыг. Бо өг-бүлелерниң кежигүннери ажыл-агыйның аңгы-аңгы адырларында ажылдап турар. Мурнуку чылдар-биле деңнээрге, 2011 чылда 30 аныяк өг-бүле деткимче акшаны алган. 2012 чылда – 55, 2013 чылда – 88, 2014 чылда — 129, келир чылын 350 аныяк өг-бүлеге деткимчени көргүзерин планнап турар бис».

Саглай Дөмүр-ооловна Монгуш, пристав албанының ажылдакчызы:  «Кызыл хоорайның чурттакчызы мен. 3 уруглуг мен. Чурттаар бажың-биле хандырарынга күрүне  деткимчезин алганымга өөрүп тур мен. Хоорайга бажың чок боорга, дыка берге,  бажыңны ипотека чээлизи-биле алыр деп бодалым бар, бо программаның ачызы-биле чурттаар оран-савалыг болуру дээрге, бистиң өг-бүлевиске улуг белек,  өөрүшкү-дүр. Уругларымны  келир үеде төлептиг кижилер болур силер деп чагып чор мен».

Игорь, Айлымаа Байыр-оолдар, хөй уругларлыг аныяк өг-бүле: «Бир-ле дугаарында Тываның Чазаанга өөрүп четтирип тур бис, аныяк өг-бүлелерни деткип турары дыка өөрүнчүг-дүр.  Каа-Хем суурда бажың тудуп тур бис. Ону улаштыр улуг, делгем кылдыр тудуп алгаш, чаа бажыңның байырлалын эрттирер сорулганы салдывыс. Ожук дажы дег 3 уруглуг бис».

Удавас чурттаар бажыңныг болур деп турар аныяк өг-бүлелерниң өөрүшкүзү арыннарында чайнап, Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолга өөрээн сеткилин илередип, четтиргенин чугаалап турдулар. Шынап-ла, бүгү назынында чурттаар бажың­ныг болуру дег аас-кежик каяа турар. Кижи бүрүзүнүң ол улуг эди ажы-төлүнүң салгалдарынче  дамчып чоруй баар болгай.

Ася БАЗЫР-ООЛ.

Виталий Шайфулинниң тырттырган чуруу.