Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизи-биле кады Моолга чораан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сентябрь 3-те РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң делегациязы-биле Улан-Баторга четкен. Россияның удуртукчузу Моолдуң Президентизи Цахиагийн Элбэгдоржтуң чалааны-биле албан-езузунуң бир хүннүң аян-чоруун кылган. Орус-моол чугаалажыышкыннар бедик деңнелге эрткен. Ийи таланың кады ажылдажылга документилеринге ат салдынган. Россия биле Моолду хөй он-он чылдарның кады ажылдажылгазы каттыштырып турар дээрзин демдеглевишаан, калбак хемчээлдиг айтырыгларны шиитпирлээринге беленин РФ-тиң Президентизи айыткан. Ийи чурттуң удуртукчуларының ужуражылгазы Моолдуң найысылалында күрүне ордузунуң бир каъдында тускай тургускан көшкүн чоннарның чаңчылчаан  чурттаар оран-савазы — өгге эрткен.

«Моол-биле кожалар болгаш, хөй чылданың дургузунда кады ажылдажып келгени база чоннарның этнокультурлуг чоок езу-чаңчылдары Тываны орус-моол харылзааларны калбартырының быжыг шөлү болдуруп турар» — деп үнелелди Президент Владимир Путинниң Моолга чораанының түңнелдеринге  Шолбан Кара-оол берген. Тываның Баштыңы российжи делегацияның составынга Халгин-Гол тиилелгезиниң 75 чылынга тураскааткан Улан-Баторга эрткен байырлалга киришкен келгенин сагындырып каалы.

Моол-биле 1300 километр черде кызыгаарлыг Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезинге ийи чурттуң удуртукчуларының деңнелинге чедип алдынган бүгү чөпшээрежилгелер улуг ужур-уткалыг дээрзин Шолбан Кара-оол демдеглээн. Ынчалза-даа оларның аразындан виза чок эрттирилге чурумун эгидериниң, каайлы албан чериниң эрттирилге пунктуларының эрге-байдалын бедидериниң, кызыгаар чоогу девискээрлерге транспорт инфраструктуразын сайзырадырының дугайында, ол ышкаш мал продукциязынга санитарлыг кызыгаарлаашкынны ап каарының байдалдарын тургузарының дугайында дугуржулгаларны онзалап айыткан. «Ол төлевилелдерниң албан-езузунуң дугуржулгаларында көстүп келгенинде болгаш быжыгып артканында Тываның эвээш эвес үлүг-хуузу бар, чүге дизе олар-биле кожа-хелбээ кызыгаарлажып чыдар регионнар Моол-биле харылзаазын кажан-даа үспейн келген болгаш, үстүнде айыттынган айтырыгларны шиитпирлээриниң үндезинин олар салган» — деп, ол чугаалаан. РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң моол дугуржулгалары республиканың хөй-хөй чаа эгелээшкиннеринге эки салдарлыг болур болгаш идигни бээр дээрзинге Тываның Баштыңы бүзүрелдиг. 

«Оларның аразында – Кызыл — Курагино демир-орук тудуу, федералдыг М-54 орукту эде углаары, «Кызыл» аэропортун делегей чергелиг деңнелге чаартыры. Тываның төлевилелдериниң инфраструктуралары мурнуку чылдарда чүгле бодунуң шиитпирлээр айтырыглары турган болза, ам российжи-моол болгаш Атлант-Оожум океан регионунда Россияның  садыг-экономиктиг киржилгезиниң эглип келгени-биле күрүнелер аразының планынче кирер байдалды тургузуп турар.  Ат салдынган 13 документилерниң барык шуптузу Тывага хамаарыштыр шак-ла ындыг ажыктыг болуп турар. Чижээлээрге, моол мал продукциязын киир   сөөртүрүнге кызыгаарлаашкынны ап каар деп турары, тыва хой эъдин садып-сайгарарынга аар чижилгени болдура-даа бээр болза, биске  эки чүүл-дүр. Чүге дизе ССРЭ үезинден бээр туруп келген Моолдан эътке санитарлыг хоруушкун кожа-хелбээ девискээр — Тываның продукциязынга база ала-чайгаар салдарлыг апаар турган. Ынчангаш бо айтырыгларны аайлаштырыптар болза, чүгле бистиң фермерлеривис эвес, а моолдарныынга база регионнар аразының рыногунче орукту чиигедиптер» — деп, Шолбан Кара-оол тайылбырлаан.