Тылдың хоочуну

Томск областың Зиморевкага 1925 чылда төрүттүнген, дайын тылының хоочуну Валентина Федотовна Гуменикова (Маткова) Чаа-Хөл суурга аныяанда-ла келген.

Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында кызымак тракторист Валентина Федотовна «Шылгараңгай күш-ажыл» деп медаль-биле шаңнаткан. Сталинниң чуруун шуткуп каан медалында «Наше дело правое», а адаанда «Мы победим» деп бижиктер бар.

Дайын үезинде уругларны трактористер курстарынга өөредир, а ойталаарга, судтаар турган. Валя Маткованың ийи эжи өөренмес бис дээш 6-6 айга шииттирген. Валентина эки тура-биле өөренип алгаш, ачазы, акызы база улуг угбазы-биле кады трактористеп турган.

Өөнүң ээзи-биле 1948 чылда Минусинскиге таныжып алган. Эрги Чаа-Хөлге 1956 чылда көжүп чедип келген. МТС-ке (машина-трактор станциязынга) куруккан болгаш кур черлерден элбек дүжүт ажаажып, өөнүң ээзи-биле өскелерден дудак чок ажылдаан. 1961 чылда Чаа-Хөл кожуун болгаш МТС дүшкен, «Найырал» совхоз тургустунган. Совхозка өөнүң ээзи чолаачылай берген. Валентина Федотовна төп эмнелгеге санитаркалап киргеш,  хүндүлүг  дыштанылгаже үнзе-даа, чаа Чаа-Хөлге көжүп келгеш, иштики херектер килдизинге аштакчылап хөй чыл ажылдаан.

«Ажы-төлүм хөй кезии тывалаар, чамдыктары тыва өг-бүле туткан. Уруумнуң уруунуң оглу Иван школа доозуп турар, орустаары багай деп чемеледир-дир» — деп,  Валентина Федотовна чугаалаар. Ооң хар-назыны улгадып,  89 хар четкен. Сөөлгү үеде кадыы кошкап, аарып турар апарган. Улуг оглу Валерий авазын азырап, карактап турар. Уйнуу Вероника —  Кызылдың көдээ ажыл-агый техникумунуң сургуулу, бо өөредилге чылында кырган-авазын азыражыр дээш шөлээ дилеп алган болду.

Валентина Федотовнаның өөнүң ээзи Сергей Андреевич 1922 чылда төрүттүнген. Ол — Ада-чурт дайынының 1942-1945 чылдарда киржикчизи. Курск ээтпээниң тулчуушкунунга база киришкен. «Ада-чурт дайынының II чергезиниң», «Эрес-дидим чорук» орденнериниң, Варшаваны, Берлинни, Германияны хосташканы дээш медальдарның эдилекчизи чораан. Дайынга балыгланганының уржуундан 1986 чылда мөчээн.

Чаа-Хөл суурнуң хүндүлүг чурттакчызы Валентина Федотовнага ТР-ниң Баштыңы Шолбан Кара-оол суурга ээлчеглиг сургакчылаашкын үезинде  «Тиилелгениң 65 чылы» юбилейлиг медальды тыпсып, Кызылга бажың бээрин аазааш, сөзүн ээлээн. Ол дээш хоочун өөрүп четтиргенин катап-катап чугаалаар болду. Кожуун, суму чагыргазының ажылдакчылары байырлалдарда болгаш өске-даа хүннеринде дуза кадып кээп турарынга база ол аажок таарзынып орар.

Дегут ДЕМЧИК.

Чаа-Хөл суур.