Назы четпээннерниң хостуг үези

Сөөлгү үеде ада-иелер-биле болгаш школаның харылзаазы сырый эвес болганындан назы четпээн уруглар ортузунда корум-чурум үрээр чоруктарның саны көвүдеп турар.

Ада-иелер кижизидилге айтырыгларынче кичээнгей салбайн турарындан уруглар Тыва Республиканың хоойлузун хажыдып, кежээки үе – 22.00 шактан 06.00 шакка чедир ада-иезиниң хайгааралы чокка хөй-ниити черлеринге чурум үреп, эзиртир суксун аймаан ижип тургаш, ИХЯ ажылдакчыларынга туттуруп, катап чурум үревезин дээш азы озал-ондакка таварышпазын дээш назы четпээн корум-чурум үрекчилерин түр када тудуп тургузар төпче киирип турар. № 120-1999 Федералдыг хоойлу езугаар 7 хардан 18 харга чедир назы четпээн уругларны төп хүлээп турар.

2013 чылдың алды айның сан-чурагайы-биле алырга, ниитизи-биле төпче 184 назы четпээннер кирген. Оларның иштинден 14 хар четпээн аар херектер кылган уруглар 10 (30) бооп турар, административтиг чурум үрээшкиннери кылган 16 хар четпээн назылыг уруглар 51 (40), 16 хардан өрү назылыг чурум үрээшкиннери кылган уруглар 123 (110). Судтуң шиитпири-биле кирген уруглар 7 (21), иштики херектер килдизиниң доктаалы-биле кирген уруглар 177 (159). Оларның аразында ада-ие чок өскүс уруглар 29 (30), чаңгыс иезинде азы адазында кижизиттинип турар уруглар 69 (70) бооп турар. Боттарының туразы-биле ада-иезиниң чагыргазындан үнүп, чер кезип чораан уруглар 9 (5). Бо төпче Кызыл хоорайдан болгаш аңгы-аңгы кожууннардан уруглар, оолдар кирип турар. Кызылдан 58 (50), Танды кожуундан 16 (13), Улуг-Хем кожуундан 12 (8), Чеди-Хөл кожуундан 7 (7), Барыын-Хемчик кожуундан 15 (13), Кызыл кожуундан 18 (30), Тес-Хем кожуундан 14 (4). Төпче кирген уругларга хамаарыштыр профилактиктиг ажылды күштелдирери-биле тус черниң чагырга даргаларынче болгаш школа башкыларынче медээлерни дамчыдып турар. Уругларның чурум үреп турар чылдагааны — хөй кезиинде ада-иениң ажы-төлүн чедир хайгааравайн турарында болгаш хостуг үезин чөптүг ажыглап билбезинде. Бо дыштанылгалар үезинде дыка хөй уруглар кожууннардан Кызылче кирип, ада-иезиниң хйгааралындан үнүп, чурум үреп турарларның саны ам-даа хөй. Ада-иелер уругларын хостуг салып, чылдагаан чокка бүзүрел чок төрелдеринче чоргузуптары дүвүренчиг байдалды тургузуп турар. Хуу сайгарлыкчылар чүгле ажык-кончаа бодап, уругларның назы-харынче-даа кичээнгей салбайн, айтырбайн-даа, оларга эзиртир суксун аймаан болгаш таакпыны садып турар таварылгалар кайы хөй. Чамдык уруглар чайгы дыштанылгазында ада-иезинге дузалажып, чиик ажылдарны тып, акшаны ажылдап ап турар боор. Төпче кирген уруглар-биле база оларның ада-иелери-биле ажылдакчылар профилактика ажылын чорудуп, беседаларны эрттирери — чаңчыл. Судтуң шиитпири-биле кирген элээдилерни дугуржулга езугаар «Цеченлинг» хүрээзинге, национал музейге, «Сүбедей» спортчу комплекске экскурсияладып турар.

Чурум үрээшкиннерин чавырылдырары-биле хоорайларга, сумуларга уругларның хостуг үезин чөптүг ажыглаары-биле янзы-бүрү хевирлерге хөй оюн-тоглааларны организастаары күзенчиг. Чижээ: дыштанылга клубтарынга теннис, бильярд маргылдааларын, конкурстарны чүге эрттирип болбазыл. Спортчу оюннарны ойнап турары-биле стадионнарны, спорт залдарын ажыдып, уругларны эки талаже хаара тудуп турар болзувусса, ажы-төлдүң арага-дарыже сундугуп, чурум үрээри эвээжээр деп бодаар-дыр мен.

Ынчангаш, хүндүлүг ада-иелер, башкылар, тус черлерниң чагырга даргалары! Ажы-төлүвүстүң келир үези дээш кады демнежип ажылдаалыңар.

Маргарита Ширап,
төптүң кижизидикчи башкызы, полицияның капитаны