Эр мөзү-шынарны хевирлээри...

Май 27-ден май 31-ге чедир Тываның кадет корпузунуң баазазынга республиканың ниити билиг школаларының 10-гу класстарының оолдарының аразынга республика чергелиг 5 хонуктуң өөредиглиг чыылдазы болуп эрткен. Хемчегниң эрттирип турар кол сорулгазы – аныяктарга патриотчу кижизидилгени өөредири болгаш элээди оолдарны шериг албан-хүлээлгезинге белеткээри. База ол ышкаш школаларда амыдыралдың айыыл чок чоруунуң үндезини (ОБЖ) кичээлдеринге алган билиглерин быжыглаары болгаш чурттуң Чепсектиг Күштериниң албан-хүлээлгезинге шериг-профессионал уг-шиин билип алыры. Өөредигни ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының деткимчези-биле Профессионал өөредилге адырында кижизидилге сайзыралының эртем-методиктиг төвү эрттирген.

Өөредиглиг чыылдага республиканың Улуг-Хем, Тожу, Чаа-Хөл, Кызыл кожууннарындан база Кадет корпус биле Кызылдың № 5 гимназиязындан ниитизи-биле 7 команда киришкен. База ол ышкаш Өвүр, Мөңгүн-Тайга, Тес-Хем болгаш Эрзин кожууннар кызыгаар кыдыында турар болгаш, тус черлерниң командалары кызыгаар кезээнде база бо ышкаш өөредиглиг чыылданы эрттирген.

Белеткел чыылданың байырлыг ажыдыышкыны командаларның чыскаалы-биле ажыттынган. Байырлыг чыскаалды Кызылдың № 12 школазының ОБЖ кичээлиниң башкызы В.Б.Оюн командылап удурткан. А рапортту ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы В.М. Монгуш хүлээп ап, киржип турар командалар-биле менди солчуп, 5 хонуктуң өөредиглиг чыылдазының байырлыг ажыдыышкынын ажыттынган деп чарлаан. Чаңчыл езугаар Россияның болгаш Тываның ыдык ырларының үделгези-биле 2 күрүне тугун көдүрген.

Кожуун аайы-биле школазын төлээлээн команда бүрүзү чаңгыс аай шериг хептиг болганы чараш-даа, көрүштүг-даа. Шынап-ла, шериг хептиг элээди оолдарны көрүп турарга, чеже-даа школа назылыг болза езулуг эр мөзү-шынарлыг болгаш боттарының мага-бодунуң дурт-сынын безин дорт тудуп билир болдулар. Чүге дизе олар келир үеде чуртунуң камгалакчылары, хайгааракчылары. Байырлыг чыскаалга команда бүрүзү баштай марштаарын, а ооң соонда ыры күүселдези-биле марштап эртерин бараалгаткан. Езулуг-ла келир үениң солдаттары.

Хемчегниң удуртукчуларының бирээзи А.Д-Б. Сандыйның чугаалап турары-биле алырга, элээди оолдарга бо ышкаш өөредиглиг чыылдалар кол ужур-утканы илередип турар. Чүге дизе өөреникчилер 5 хонук дургузунда тускай хүн чурумунуң аайы-биле, тодаргайлаарга, шериг байдалынга чоокшулаткан чурум-биле өөредигни эртер. Кичээлдерже, чемненир черже чыскаал-биле марштап чоруур. «Бо дээрге школаларның 10-гу класстарының элээди оолдарының аразынга бир дугаар республика чергелиг чыылда-дыр. Ооң соонда дараазында бо хемчегни доктаамал чылдың-на эрттирер кылдыр планнап турар. Бо удаада келген оолдарның чугаалап турары-биле, ооң эш-өөрү оолдар база шупту эрткен болза деп күзелдиг. Кадет корпустуң оолдары безин боттарының үе-черге өөрлеринге үлегер-чижек дээрзи көскү. Олар шиңгээдип алган шеригниң эге өөредилгезин өскелерге бараалгаткан. Кажан бо оолдар анкеталар долдурган соонда, хөй кезии күзел-соруктуң күжүн шиңгээдип алырын чедип алыксап турары тодараттынган. Шак ындыг харыылар бисти дыка өөрткен. Олар чаа-ла 16 харлыг болгайлар, а ол хирезинде-ле, үзел-бодалы 2 чыл бурунгаар дээрзи көскү. Ынчангаш бо ышкаш өөредиглер оларга боттарынга чугула ажыктыг деп санаар бис» — деп, Анна Демир-Баадыровна демдегледи.

5 хонук дургузунда өөредиглиг чыылданың баштайгы хүннеринде оолдарга теорияга хамаарыштыр кичээлдер эрттирген. Аңаа олар шериг албан-хүлээлгезинге хамааты кижиниң белеткелин, чыскаал чурумун болгаш күш-культура белеткелин эртер. А ооң соонда көжүп чоруур байдалга, практиказы болган. Шак мындыг белеткел өөредиг элээди оолдарга шериг амыдыралдың дугайында билир кылдыр дузалыг болур. 5 хонук иштинде өөредигни болгаш ниити хемчегни эрттирери-биле Тыва Республика талазы-биле ИХЯ-зы, Тываның шериг комиссариады, Тываның катастрофа медициназының төвү болгаш Республиканың элээди уругларның спорт школазы дузаны көргүскен.

Валерия Конгар.

Авторнуң тырттырган чуруу