ЧАЗАКТЫҢ БОЛГАШ ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ ЧӨВҮЛЕЛ ХУРАЛЫНГА КЕЛИР ЧЫЛДЫҢ БЮДЖЕТ ПОЛИТИКАЗЫН САЙГАРЫП ЧУГААЛАШКАН

 Понедельникте Тыва Республиканың Чазааның база Дээди Хуралдың Чөвүлелдериниң каттышкан хуралы болуп эрткен. Аңаа «2017 чылда база планныг 2018 биле 2019 чылдарда Тыва Республиканың республика бюджединиң дугайында» ТР-ниң хоойлузунуң төлевилелин хевирлээриниң кол аргаларын сайгарып чугаалашкан.  

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкынының, Федерация Чөвүлелинге парламент дыңнаашкыннарының база Россияның саң-хөө сайыды-биле ужуражылгазының түңнелдерин парламент комитеттериниң даргаларынга дыңнаткан. 

 2017 чылдың федералдыг бюджет төлевилели – нарын кризис үелериниң эң-не чидиинге хамааржыр, ындыг болзажок социал чарыгдалдар көвүдеп, ол ооң 30 хуузун ээлээр дээрзин айыткан. Күрүнениң бюджет чарыгдалдарының эң-не улуг кезээ ол болур. Чурттуң удуртулгазының туружу тодаргай хевээр – шупту социал хүлээлгелерни күүседир, май Чарлыктарын база өөредилге, кадык камгалал, орук тудуунда, көдээ ажыл-агый бүдүдүрүлгезинде, сайгарлыкчыларны деткииринде, төлевилел удуртулгазында, чуртталга тудуу болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый адырында хөгжүлдениң мурнады боттандырар угланыышкыннарының күүселдезин уламчылаар.  

 «Федерация Чөвүлелинге парламент дыңнаашкыннарында бюджеттер аразының хамаарылгазының айтырыгларын сайгарып, күрүнениң регион политиказынга турушту хевирлээн. Чаагай чоруктуң стандартын киирерин саналдаан – деп Шолбан Кара-оол чугаалаан. – Бир талазында, Тывага ол нарын, өске талазында – стандарт бистиң хереглеливистиң үндезини бооп болур. Регионнар хөгжүлдезинде онза байдалдарны – агаар-бойдузу, чедериниң ыраа, транспорт аргыжылгазының ыраа, чурттакчы чоннуң эвээжи дээш, бюджет хандырылгазын деңнээринге улгаттырар хууларны киирер талазы-биле санал-оналдарны киирдивис. Ындыг болзажок Россияның Чазааның туружу дыка шыңгыы. Саң-хөө яамызы чиге чугаалаан: бир эвес хажыдыышкыннар чок болза, бир эвес регион бодунуң чарыгдалдарын эвээжедип, бюджет чарыгдалдарының бүрүн инвентаризациязын чорудар болза, дузалаар бис деп».  

 Чаа уруглар садтарының, школаларның, спортчу болгаш культура объектилериниң акшаландырыышкынын чиге барымдаалаарын, ынчалза-даа кызырылда кылбазын Тыва Республиканың Чазааның база Дээди Хуралдың Чөвүлелдериниң хуралының үезинде түңнээн. Ындыг болзажок, келир чылда эң-не дээштиг хемчеглерни кылыры албан. 

 Май чарлыктарынга дүүштүр шупту социал төлевирлер, шалың төлевири кол болуп хевээр артарын Тываның Баштыңы демдеглээн. Мурнады боттандырар чүүлдер даңзызында республиканы хөгжүдериниң кол төлевилелдерин күүседири, эргижирээн оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрериниң, өскүс уругларга бажыңнар, уруглар садтары болгаш школалар тудуунуң программалары кирген. Күүсекчи органнар-даа, муниципалитеттер-даа бюджет чарыгдалдарының инвентаризациязын албан кылыр. Күш-ажыл төлевириниң фондузундан эгелээш, ниити чарыгдалдар дугайында чугаа мында чоруп турар. Структура база штат санын кызырбышаан, чарыгдалдарны эвээжедир ужурлуг. Штаттан дашкаар ажылдакчыларны акшаландырарындан ойталаары - оптимизацияның кол принциптериниң бирээзи.

  2017 чылда тудуг адырында кол сорулга – эгелээн объектилерни доозары. «Капитал тудуг объектилери, төлевилел документилери бюджетче кирер мурнунда ийи чадалыг шилилдени эртер апаар. Шилилдениң кол принциви – документилерниң белениниң чадазы, экономиктиг дээштии, эксперт ниитилежилгезиниң үнелели. Төлевилел эргелеп-башкарылгазы-биле хевирлеттинген болгаш мурнады боттандырар төлевилелдер портфелинче кирер объектилерни мурнады көөр» - деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан.

 ТР-ниң Дээди Хуралының Хөй-ниитиниң айыыл чок чоруу болгаш кызыгаар айтырыгларының талазы-биле комитеттиң даргазы Виталий Бартына-Сады Тываның көдээ школаларынга күрүне деткимчези онза херек дээрзинче кичээнгейни угландырган. База ол ышкаш муниципалдыг удуртукчуларга кожуунунуң бот орулгаларын көвүдедириниң, үндүрүг онаалдазының баазазын хөгжүдериниң, ажылчын олуттарны тургузарының талазы-биле рейтинг киирер дугайында Дээди Хуралдың даргазы Каң-оол Давааның саналын Виталий Бартына-Сады деткээн. 

 Энергетика, тудуг, транспорт болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының талазы-биле комитеттиң даргазы Алдын-Кыс Конгар өг-бүлеге болгаш уругларга дуза чедирер социал төптерни кичээнгей чок арттырып болбас, республиканың суурларын тударының экономиктиг ажыктыынга анализти кылыры чугула деп чугаалаан. 

 «Келир чылдың бюджедин хевирлээр шалыпчы ажылдар чоруп турар. Моон мурнунда хүн, Дээди Хуралга, парламентиниң комитет удуртукчулары-биле ажык чугаа болган. Аңаа келир чылдың бюджет политиказының кол принциптерин сайгарып чугаалаштывыс. Май чарлыктарын күүседири-биле бюджет ажылдакчыларының шалың төлевирин, бүгү социал магадылалдарны хандырары – кол чүүл болуп хевээр артар. Чуртта амыр эвес экономиктиг байдал үезинде бюджет айтырыы дыка нарын. Чарыгдалдарны эвээжедириниң, кызырылданың шупту айтырыгларын албан кады сайгарып чугаалажырын депутаттар-биле дугуруштувус. Ол ышкаш чаа туттунган уруглар садтарының, школаларның, спортчу болгаш культура объектилерниң саң-хөөзү дээш туржур бис» - деп, республиканың парламентарийлери-биле каттышкан хурал соонда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда бижээн.