Тываның Бии-Хем кожуунда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң дугайында

 Орлан Ооржак биле Мария Ондарның өг-бүлези беш ажы-төлдүг. Улуу – 9-ку классчы, бичези чаа-ла 2 харлаан. Чаа чылдың дыштанылгазында, Бии-Хем кожууннуң Аржаан суурнуң чурттакчыларының чыыжында, Орлан биле Марияның өг-бүлезин губернатор төлевилелиниң киржикчилери кылдыр шилээн. Төлевилел боттаныышкыны-биле, тус черниң араттарындан малды саткаш, апрель айда бызаалыг инекти оларга хүлээткен. 

 - Өг-бүлевис «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилери болганынга дыка өөрүп-дүр бис – деп Мария чугаалааш, уламчылаан – Инээвис сүткүр. Ынчангаш уругларывыс сүттү доктаамал ижип, аъш-чемде боттарывыстың творогувусту база сметанавысты ажыглап турар бис. А артыкшылдыын таныырывыс улуска саткаш, өг-бүле бюджединге немелде орулганы киирип алыр апардывыс. Аржаан суурнуң аныяктарның мурнундан губернатор төлевилели дээш четтиргенивисти илереттим.

 Суурда бажыңының чанында огородту тудуп, ында картошканы олуртуп алган аныяк өг-бүле чемгерикчи малын ажаап-карактаарынга ынак. Чоокку чылдарда боттары малчын коданныг болурун өөнүң ээзи-биле бодап турарын, Мария чугаалаан. Малчын ада-иезинге дузалажып чайлаар болгаш, өгнүң эр ээзиниң арга-дуржулгазы чедер. 

  Аржаан суурдан, төлевилелдиң негелдезинге тааржыр, хөй ажы-төлдүг, үш өг-бүле инектерни алган. 

  - Сумунуң депутаттары, социал ажылдакчылар төлевилел боттаныышкыны-биле инек алган өг-бүлелерге арга-сүмени берип, деткип турар бис –деп, Аржаан сумузунуң баштыңы Чечена Маады демдеглээн.  

 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери кылдыр бо-ла суурнуң чонунуң бүзүрелин алган Биче-оолдарның өг-бүлези кыштааның тудуун доозуп турарлар.  

 Аржаан суурнуң чагырга ажылдакчылары Биче-оолдарның өг-бүлези негелделерге дүгжүп турарын айыткан: аныяк өг-бүле, ийи ажы-төлдүг, кайызы-даа ажыл чок, эң-не кол чүүл – мал ажылын эки билирлер. 

  - Аныяк өг-бүлелерни деткээн дыка-ла эки төлевилел. Бо төлевилелди сонуургаан аныяктар дыка хөй болду. Биче-оолдардан эки малчыннар үнеринге бүзүрээр бис – деп, суму баштыңы Чечена Маады чугаалаан. 

 - Апрельде тудугну эгелээш, ам доозуп турарывыс бо. Төлевилелге киржир кылдыр бистиң өг-бүлевисти шилип алырга девидеп-даа турдувус. Чүге дээрге бүзүрелди шынзыдар дээш харыысалга улуг болгай. Төрелдеривис, чонувус деткимчези-биле ажыл шуудаан, канчап тур силер деп, бо-ла сагыш човап айтырар-дырлар – деп, өг-бүлениң ээзи Андрей Биче-оол чугаалаан.  

 Өг-бүлениң херээжен ээзи Айрана ажы-төлү-биле база ында, кунчуу-биле тудугжуларга чем кылыр дээш, чай-ла чок. 

 Кайы ажыл-агыйдан хойларны алыр дугайында чугааны өг-бүле чорудуп турар. Оон көдээниң чымыштыг ижи эгелээр. Ынчангаш Андрей Биче-оол кышка мал чемин кайыын белеткээрин төрелдери-биле сүмележип, сиген кезилдезинче киреринге белен.