2016 чылдың бюджет төлевилелиниң ажык дыңнаашкыннары Тывада эгелээн

 Республиканың Чазаа 2016 чылдың республика бюджединиң төлевилелин бадыладыры-биле Дээди Хуралче дамчыткан. Ооң-биле чергелештир келир чылдың кол саң-хөө документизиниң чиигеткен өске хевири болур Тываның Саң-хөө яамызының белеткээни хоойлу төлевилелиниң ажык дыңнаашкыннары эгелээр.

 Яамының медээзи-биле алырга, бюджеттиң каттышкан орулгазы 21 млрд. 14,7 млн. рубль хемчээлдиг. Республиканың бодунуң үндүрүгден болгаш үндүрүгге хамаарышпас орулгалары 5 млрд. 491,8 млн. рубль, азы орулганың ниити хемчээлиниң 26,13 хуузу. 15 млрд. 522,9 млн. рубль түңүнге федералдыг бюджеттен эгидилге чок акша-хөреңгини манап турар. 21 млрд. 524,6 млн. рубльга дең чарыгдалдарны планнаан. Каттышкан бюджеттиң чедишпес түңү 509,9 млн. рубль. Ындыг болзажок, хоойлу төлевилелин киирген Тываның Саң-хөө яамызы, 77,7 млн. рубль хемчээлге күрүне өнчүзүн хуужудар регион программазын боттандырганындан кирер орулганы санааны-биле, норма иштинге дефицитти тудуп болур деп, санап турар. 

 «2016 чылда республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң санаашкынының консервативтиг аргазы-биле бюджетти ажылдап кылган болгаш, ол элээн хынамчалыг. Ону Россияга удур уламчылап турар санкциялар политиказын, ооң-биле холбашкан болгу дег чүүлдерни – бир дугаарында, нефтьден орулгаларның кызырлырын көрбүшаан санаан. Ынчап кээрге федералдыг бюджеттен немелде дуза кордаан ажыы чок. Ынчангаш республика бюджединиң орулгалары-биле дөмей, чарыгдалдарын база эвээжеткен – 2015 чылдың боттуг санаашкыннарындан тус-тузунда 3,5 база 6 хууга» - деп саң-хөө сайыды Орлан Достай тайылбырлаан. Келир чылда мурнады көөр бюджет политиказында хоойлу-биле быжыглаан бүгү-ле социал хүлээлгелерни, пособие болгаш компенсациялар төлевири-биле катай, хажыт чокка күүседири болур. 2016 чылдың бюджединиң чарыгдалдыг кезээниң ниити хемчээлинде социал-ужур-уткалыг (азы хүлээлгелиг) чарыгдалдарның үлүү 87 хуу азы 18 млрд. 724,5 млн. рубль акша. 

 2016 чылдың бюджединде экономика хөгжүлдезинге акша-хөреңгини ооң мурнунда чылдан эвээш хемчээлде кылдыр көрген. Инвестицияларның ниити хемчээли - 2 млрд. 405,7 млн. рубль. Оон көдээ ажыл-агыйын деткииринге субсидия хевиринге 459,2 млн. рубльди угландырар, ЧЭК бүдүрүлгелеринге дуза - 316,8 млн. рубль, социал адырның албан черлериниң болгаш республика өнчүзүнүң объектилериниң капитал септелгезинге – 99 млн. рубль, транспорт хөгжүлдезинге, авиа-аргыштырылгага субсидия-биле кады - 93,9 млн. рубль. Капитал тудугга бюджет инвестицияларын 1 млрд. 48 млн. рубль хемчээлге планнаан, ооң чартыын школалар тудуунче угландырар. ТР-ниң Орук фондузунуң, кирер ужурлуг 705,3 млн. рубль акша-хөреңгизи-биле тудугну чорудары көрдүнген. 

 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналы-биле хөгжүлде бюджединиң акша-хөреңгизиниң чамдыызын төпчүттүнген ийи фондуже мөөңнээри көрдүнген. Федералдыг тускай сорулгалыг программаларга удур акшаландырыышкынче 100 млн. рубльди аңгылаар. Республиканың чазаа бүдүрүлге адырында, ылаңгыя аъш-чем бүдүрер талазы-биле көдээ ажыл-агый кластериниң төлевилелдерин 152 млн. рубль хемчээлдиг өске фонд дамчыштыр деткиир. Ол ийи фондунуң акшаларын конкурс үндезининге үлээр. Бирги таварылгада инвестицияны хаара тудары дээш яамылар болгаш ведомстволар чижир болза, ийигизинде – бизнес.