Баштайгы тыва херээжен депутат

Төөгүнүң арыннары

Чоргаарланып чоруур чаңгыс чер-чурттуувус, ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Националдар Совединиң депутадынга  тыва чоннуң мурнундан соңгуткан бир дугаар ие-херээжен Сереңмаа Ак-Баштыговна Ооржак дугайында бо чаа эрткен соңгулдалар-биле холбаштыр база катап чылыы-биле сактып өөрдүвүс. Ол, шынап-ла, Тывавыстың төөгүзүнге мөңгеде артар төөгүлүг болуушкун-дур. Бо кайгамчык аваның үлегер-чижээн салгалдары сагып арткан. 

Ооржак Сереңмаа Ак-Баштыговна 1884 чылда Чыргакы сумузунуң Теве-Адыр деп черге ядыы, хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге төрүттүнген. Ачазы чазаныр уран-шевер кижи чораан. Ядыы, түреңги чуртталганың бергелерин Сереңмаа кара чажындан көрген болгаш, амыдыралдың эки талаларын шиңгээдип алырынче чүткүлдүг чораан. 1937 чылда бодунуң кызымаа-биле номчуп, бижип өөренип алган. Өг-биле тудуп, Шеми сумузунга ажылчын допчу намдары эгелээн. Ол үеде тургустунуп эгелээн херээжен чон ортузунга ажыл чорудар шимчээшкинниң идепкейлиг киржикчизи болуп,  үлегерлиин чонунга көргүзе берген.

Каржы-дошкун дайын чылдарында мал өстүрүп, тараа тарыыр ажылдарны улам хөгжүдеринге сумунуң арат чонунга тайылбырны могаг-шылаг чок билдингири-биле чорудуп келген. Сереңмаа Ооржак бодунуң өг-бүлезинден фронтуга дузалал кылдыр 2.450 акшаны, 15 хойну, 3 инекти дужааган.

1944 чылда Сереңмаа Ооржак партия кежигүнүнге кирген. Ол үеден эгелээш амыдыралчы, идепкейжи чоруу улам бедээн. Бодунуң өг-бүлезинде хууда дузалал ажыл-агыйының байдалы-биле үлегерин көргүспүшаан, аңаа даянып алгаш, Шеми сумузунуң чонун эвилелдеп, ногаа, мал ажылдарын сайзырадып, бүгү Тывага алдары алгаан. Эге организация секретары болуп ажылдап турда, Шеми сумузунуң малчын араттарының хуралынга Чадаананың соңгулда округундан Националдар Совединге депутат кылдыр чаңгыс үн-биле бадылаан.

Тыва улус бодунуң эң эки, төлептиг кижилерин ССРЭ-ниң Дээди Совединиң депутаттарынга бүзүрелдии-биле депшидип чораан. Оларның аразында Салчак Калбак-Хөрекович Тока — Тыва обкомнуң 1-ги секретары, 1901 чылда төрүттүнген; Леонид Борандаевич Чадамба — чогаалчы, 1918 чылда төрүттүнген; Иван Яковлевич Куварин — Тыва обкомнуң 2-ги секретары, 1904 чылда төрүттүнген; Александр Маныгеевич Чымба — депутаттар Совединиң даргазы, 1908 чылда төрүттүнген; Михаил Суваңович Кудажы — Улуг-Хемден малчын арат, 1898 чылда төрүттүнген; Ооржак Сереңмаа Ак-Баштыговна – Шеми сумузунуң партия эге организациязының секретары, 1894 чылда  төрүттүнген. Тываның төөгүзүнде бирги херээжен депутат.

ССРЭ-ниң Дээди Совединиң бир дугаар сессиязы март 12-де Москвага ажыттынгаш, март 18-ке чедир уламчылаан. Совет күрүнениң эрге-чагыргазының Дээди органынга соңгуттурган Сереңмаа Ооржак Шеми сумузунга ээп чанып келгеш, улам күжениишкинниг ажылдап турган. Ону улус-чон «Депутат» деп шолалап алган.

Депутат кырган-ававыстың  өг-бүлезинге  4 ажы-төлү төлептиг кижилер болуп өскен. Улуг оглу Василий Тас-Хунааевич Доржу – партия ажылдакчызы, авазының херээн уламчылап, кандыг-даа ажылдарга ажылдап келген. Уругларының авазы Опал Амирбитовна-биле 7 ажы-төлдү өстүргеннер. Оларның салгалында малчын, башкы, чурукчу, эмчи, бухгалтер, чолаачы, артист дээш, янзы-бүрү мергежилдиг кижилер бар. Ийиги оглу Сүт-оол Тас-Хунааевич Ооржак – бухгалтер. Өөнүң ишти Анай Бошкажыковна-биле 7 ажы-төлдүг. Бо хүннерде олар база-ла  янзы-бүрү мергежилдиң кижилери — чонунга   хүндүткелдиг кырган-авалар, кырган-ачалар апарган. Хеймер оглу Маадыр-оол Тас-Хунааевич Ооржак – эмчи. Өөнүң ишти Анай Мешпен-ооловна-биле  —Тываның алдарлыг эмчилери, 3 ажы-төлдү төлептиг азырап өстүрген өг-бүле. Дагба Тас-Хунааевна Ооржак — Сереңмаа Ак-Баштыговнаның чаңгыс уруу. Ол — авазының шынчы дузалакчызы, ногаа өстүрүкчүзү. Удуртуп турган бригадазы кайгамчык улуг, янзы-бүрү ногааларны өстүрүп, делгелгелерге  шаңналдарны ап турган. Кол сорулгазы өг-бүле бүрүзү бажыңының чанынга ногаа өстүрер, кадык  амыдыралды тургузар дугайында тайылбыр ажылын чорудуп турган. Шеми суурга улуг буга суун бадырып, казып кылган ажылы ам-даа бо хүннерде изи көстүп артып калган. Дагба Ооржак авазының адын бедик эдилеп келген. Ол — 4 ажы-төлдуң авазы.

Улуг оглунуң уруу, бодунуң кижизидип өстүргени Нина Васильевна база эрес, кежээ болуп, кырган-авазының адын алдаржыдып, «Тываның алдарлыг малчыны» аттың эдилекчизи болган. Амыдыралы мал азыраары-биле холбашкан, дендии чымыштыг. Ооң эки түңнели — Москва чедер шаңналче  киргени. Ол --  5 ажы-төлдүң  авазы.   Сереңма Ак-Баштыговна Ооржактың өг-бүлезинден ам бо  үеде 5 дугаар салгалы ажылдап, амыдырап чоруурлар.

Шеми суурнуң чурттакчы чону  «Өг-бүле — чуртталганың дөзү» деп мөөрей 2013 чылдың октябрь 1-де эгелээн. Ооң деткикчилери — Сереңмаа Ак-Баштыговна Ооржактың  (депутат) салгалдары. Мөөрейге дараазында номинациялар аайы-биле тиилекчилерни илередир: «Эң эки округ»,  «Yлегерлиг аныяк өг-бүле»  (35 харга чедир),  «Тергиин эки өөреникчи», «Ногаажы мурнакчы өг-бүле».

Бо 2014 чылда  маадырлыг өгбевис, Тываның бир дугаар херээжен депутады Сереңмаа Ак-Баштыговна Ооржак 120 харлаар. Удавас ооң чырык адынга тураскааткан байырлыг кежээге мөөрейниң тиилекчилерин шаңнап-мактаар. Байырлалга чедир эки белеткенип, кызымаккай ажылдаңар, чаңгыс чер-чурттугларым.